Uzun uçak yolculukları sonunda gidilen yerle gelinen yer arasında belirgin bir zaman farkı varsa vücudun normal gündüz-gece dengesi bozulmaktadır. Bu durum çoğunlukla 5 veya daha fazla zaman diliminin aşıldığı yolculuklarda görülmektedir.

 Bunun sonucunda bazı kişilerde uyku bozuklukları, gündüz vakti yorgunluk, performans düşmesi, kırıklık, baş ağrısı, uyku hali ve aşırı uyarılma gibi rahatsızlıklar oluşabilmektedir. Vücut, doğal bir hormon olan melatoninin ayarladığı uyku döngüsüne sahiptir. Melatonin gece 2:00 civarında tepe düzeylerine ulaşmaktadır. Işık bu hormonun salgılanmasını azaltır. Zaman dilimleri aşıldığında bu tepe noktasının yeniden ayarlanması gerekmektedir. Batıya doğru yolculuk genellikle daha az bozulmaya yol açar. Yeniden düzene girme, doğuya doğru yolculuklarda günde 1 saat, batıya doğru yolculuklarda ise günde 1.5 saat zaman farkını kapatabilecek şekilde günler sürmektedir. Örneğin 6 saatlik bir zaman farkında belirtiler uçulan yöne göre yaklaşık 4-6 gün sonra normale dönmektedir.

Batıya yapılan seyahatlerde yolcu gündüz boyunca uyanık kalmalı, karanlık basınca uyumayı denemelidir. Gündüz saatlerinde eksersiz, yemek yemek ve gezi gibi aktivitelerde bulunmak vücut saatinin düzelmesine yardımcı olur.

Üç günden daha kısa seyahatlerde zaman farkını düzeltmeye genellikle gerek yoktur. Ancak daha uzun kalışlarda melatonin tabletleri kullanılarak tepe düzeyini kaydırmak yararlı olabilmektedir. Bu amaçla melatonin,

Doğuya yapılan yolculuklarda:
- 4 ve daha fazla gün kalınacaksa: Karanlık bastıktan sonra, varış yerindeki yatış zamanından yarım saat önce (Örn. Yerel zamanla saat 18:00-19:00 civarı, 2,3 veya 5 mg melatonin tablet seyahat günü alınacak (gerekirse uçakta).
- Varışta 4 gün boyunca oranın saati ile kişisel yatış zamanından yarım saat önce
- 4 günden kısa yolculuklarda aynı şema dönüşe dek

Batıya yapılan yolculuklarda:
- 4 ve daha fazla gün kalınacaksa: İlk birkaç gün uyku hissine direnilmesi gece uyuyabilmeyi kolaylaştırmaktadır. İlk gün alınmayabilir veya varışta oranın saati ile yatış zamanı (örn 23:00 civarı)
- 4 gün boyunca 2,3 veya 5 mg melatonin tablet alınması önerilir.

Melatonin alımından sonra 4-5 saat içinde araba kullanımı önerilmemektedir. Önerilen saatler dışında melatonin alımı belirtileri tam tersine kötüleştirmektedir. Örneğin sabah alınması biyolojik saati öne çekmektedir, bu nedenle alım saatleri kesindir. Kan sulandırıcı ve sara ilaçları ile muhtemel etkileşimleri nedeni ile yolculuk öncesi doktor nezaretinde kullanımlarının düşük dozlarla test edilmesi düşünülebilir. Melatonin çocuklarda çalışılmamıştır ve önerilmez.

Kısa etkili benzodiazepin grubu ilaçlar da bu amaçla başarı ile kullanılmışlardır, ancak yan etkiler biraz daha fazla görülmüştür.

Jet lag’i azaltmanın diğer yolları arasında uçuş esnasında ağır yağlı yemeklerden, kafein ve alkolden kaçınmak, bol su içmek yer almaktadır.
 

Anahtar Kelimeler: jet lag , zaman farkı , uyku bozukluğu

Paylaş ve Kaydet