Telif hakları ile ilgili genel açıklama
Ülkemizde "telif hakları" olarak da bilinen, ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanat ve sinema eserleri üzerindeki haklar, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) ile korunmaktadır.
FSEK ile, eser sahipleri yanında, bağlantılı hak sahipleri adı altında, eserin kamuya sunulmasında rol alan kişiler de korunmuştur. Yasamıza göre, bağlantılı hak sahipleri şunlardır:
i) İcracı sanatçılar,
ii) Fonogram (plak) yapımcıları,
iii) Radyo-TV yayın kuruluşları
iv) Film yapımcıları.
Kanunumuzda, eser sahiplerine, eserleri üzerinde manevi ve mali haklar tanınmıştır. Manevi haklar; umuma arz yetkisi, adın belirtilmesi yetkisi ve eserde değişiklik yapılmasını menetme yetkisidir. Mali haklar ise, işleme, çoğaltma, yayma, temsil ve işaret, ses ve görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletim haklarıdır.
Bağlantılı hak sahiplerine tanınan haklar ise şunlardır :
A. İcracı sanatçılar aşağıda belirtilen haklara sahiptir: Bir eseri, sahibinin izniyle özgün bir biçimde yorumlayan icracı sanatçılar, bu icranın tespit edilmesine, bu tespitin çoğaltılmasına, satılmasına, dağıtılmasına, kiralanmasına ve ödünç verilmesine, işaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletimine ve yeniden iletimine ve temsiline izin verme veya yasaklama hususunda münhasıran hak sahibidirler.
B. Fonogram yapımcıları, aşağıda belirtilen haklara sahiptir: Bir icra ürünü olan veya sair sesleri, eser sahibinin ve icracı sanatçının izni ile ilk defa tespit eden fonogram yapımcıları, yapılan tespitin; doğrudan veya dolaylı olarak çoğaltılması, dağıtılması, satılması, kiralanması ve kamuya ödünç verilmesi ; işaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletimi ve yeniden iletimi; yurt içinde henüz satışa çıkmamış veya başka yollarla dağıtılmamış tespitlerinin aslının veya çoğaltılmış nüshalarının satış yoluyla veya diğer yollarla dağıtılması; telli veya telsiz araçlarla satışı veya diğer biçimlerde umuma dağıtılması veya sunulması ve gerçek kişilerin seçtikleri yer ve zamanda tespitlerine ulaşılmasını sağlamak suretiyle umuma iletimi, hususlarında izin verme ve yasaklama hakkına sahiptirler.
C. Radyo-televizyon kuruluşları aşağıda belirtilen haklara sahiptirler : Radyo ve televizyon kuruluşları; yayınlarının tespit edilmesine, diğer yayın kuruluşlarınca eş zamanlı iletimine, gecikmeli iletimine, yeniden iletimine, uydu veya kablo ile dağıtımına; özel kullanımlar hariç olmak üzere, yayınlarının herhangi bir teknik veya yöntemle, doğrudan veya dolaylı bir şekilde çoğaltılmasına ve dağıtımına; yayınlarının umuma açık mahallerde iletiminin sağlanmasına; tespit edilmiş yayınlarının, gerçek kişilerin seçtikleri yer ve zamanda yayınlarına ulaşılmasını sağlamak suretiyle umuma iletimine; haberleşme uyduları üzerindeki veya kendilerine yöneltilmiş olan yayın sinyallerinin diğer bir yayın kuruluşu veya kablo operatörü veya diğer üçüncü kişiler tarafından umuma iletilmesi ve şifreli yayınlarının çözülmesine, izin verme veya yasaklama hususlarında münhasıran hak sahibidirler.
D. Film yapımcıları aşağıda belirtilen haklara sahiptirler: Filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren film yapımcıları, eser sahibinin ve icracı sanatçının izni ile yapılan tespitin; doğrudan veya dolaylı olarak çoğaltılması, dağıtılması, satılması, kiralanması ve kamuya ödünç verilmesi; işaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletimi ve yeniden iletimi; yurt içinde henüz satışa çıkmamış veya başka yollarla dağıtılmamış tespitlerinin aslının veya çoğaltılmış nüshalarının satış yoluyla veya diğer yollarla dağıtılması; telli veya telsiz araçlarla satışı veya diğer biçimlerde umuma dağıtılması veya sunulması ve gerçek kişilerin seçtikleri yer ve zamanda tespitlerine ulaşılmasını sağlamak suretiyle umuma iletimi hususlarında izin verme ve yasaklama hakkına sahiptirler.
Yasal Yaptırımlar
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda korunan eser sahibinin haklarına ve bağlantılı haklara vaki tecavüzler hukuki ve cezai yönden yaptırımlara bağlanmıştır. Kısaca özetlemek gerekirse;
A. Cezai Hükümler
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, yukarıda belirtilen hakların ihlali halinde ağır müeyyideler öngörmüştür. FSEK.’nun 71, 72, 73 ve 80’inci maddelerine göre, eser sahiplerinin ve bağlantılı hak sahiplerinin haklarını ihlâl edenler, iki yıldan dört yıla kadar hapis veya elli milyar liradan yüzellimilyar liraya kadar ağır para cezasına veya zararın ağırlığı dikkate alınarak her ikisine birden mahkum edilirler..
B. Hukuki Hükümler
FSEK, ağır cezai müeyyideler yanında, hak sahiplerinin uğrayacakları zararın tazmini için de özel hükümler getirmiştir. Buna göre, hak sahipleri, zararın önlenmesi için her türlü tedbirin alınmasını Mahkemelerden talep edebilecekleri gibi doğan zararlarının üç katını, ihlale neden olan kişiden talep edebilmektedirler.
Yukarıda kısaca açıklandığı üzere, her türlü eser, fonogram, yapım ve radyo televizyon kuruluşlarının gerçekleştirdikleri yayınları üzerindeki haklara karşı oluşabilecek olası ihlaller suç teşkil etmektedir. Dolayısıyla, eser sahiplerinden ve bağlantılı hak sahiplerinden izin alınmaksızın; DivX, MP3, AVI, MPG, MPEG, WMP vesaire formatlardaki eser, fonogram, yapım ve yayınların, CD, DVD gibi taşıyıcılar üzerinde, doğrudan veya dolaylı olarak çoğaltılması, dağıtılması, satılması, kiralanması veya internet ortamında paylaşıma sunulması/satılması yasaktır.
Anahtar Kelimeler:
telif
,
hak
,
telif hakları
GENEL KONULAR
+ 
